Makatta şişlik bir çok sebeple olabilir, görülme sıklığına göre şöyle sıralayabiliriz;
- Makatta pıhtı toplanması
- Tromboze hemoroid (boğulmuş basur)
- Makat apsesi
- Makat siğili (kondilom), et beni gibi şişlikler olur
- Dış basur
- İç basur (şişlik olur dışkılama sonrası kaybolur)
- Makat kanseri
Makatta Pıhtı Toplanması
Anal hematom da denir, neredeyse tek sebebi gereğinden fazla ıkınmaktır. Şiddetli ıkınınca bölgedeki küçük atar damarların yırtılması sonucu deri altına kan birikir, biriken kan genellikle yuvarlak şekilli, hareketli ve şiddetli ağrılıdır.
Halter kaldırmak ağırlık kaldırma gibi bölge basıncını arttıran durumlarda da seyrek olarak gelişebilir. Anüs bölgesinin en şiddetli ağrı yapan sorunların 3. Sırasındadır. Ağrısını azaltmak için Anuflex Merhem kullanmak gerekir (1).
Tromboze Hemoroid
Türkçede boğulmuş basur denir, normalde var olan ama şikayet yapmayan basurlar şiddetli ıkınma sonucu anüsün dışına çıkar , geri giremez. Anüs dışında kalan bu yapılar anüsün kasılma gücüyle sıkıştırılır, bir anlamda parmağa lastik bağlamış gibi boğulur.
Makatın en ağrılı hastalıkları arasında 2. Sırada gelir ki dayanılmaz ağrı olur. Anal hematomdan farklı olarak önceden hemoroid vardır ve şişlik daha şekilsizdir. Ağrıyı azaltmak için ılık su oturma banyosu yapılmalı, bu banyodan çıkınca Anuflex Merhem kullanılmalıdır (2).
Makat Apsesi
Anüste ağrı yapan hastalıkların en şiddetli ağrı yapanıdır. Hastanın sosyal yaşama katılmasını engelleyecek düzeylerde ağrı olur. Mikroplarla oluşan iltihabın apseye dönüşmesiyle ortaya çıkar.
Şişlik daha çok yüksekçe tepe gibidir yani genel bir şişlik vardır. Şişliğin yanı sıra kızarıklık, ısı artışı, vücutta ateş yükselmesi de soruna eşlik eder. Ağrı için Apranax, Alveres gibi ağrı kesici haplardan alınabilir (3).
Makat Siğili
Kondiloma aküminata denir HPV (human papillom virüs) adlı virüsle ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. Şişlikler daha çok küçük parmaksı çıkıntılar halindedir, hastaların dikkatli olması sebebiyle genellikle 3-5 mm çapa ulaştığında muayene olup tedavi ettirirler. Seyrek olarak duyarsız veya utangaç insanlarda büyük karnabahar kadar şişlikler olabilmektedir (4).
Dış Basur
Önceleri küçük üzüm tanesi gibi şişlik olur, tedavi edilmezse giderek büyür ve baş parmaktan daha büyük hale gelebilir. Ezilmeye bağlı hafif düzeylerde ağrı olur (5).
İç Basur
1. Derecede şişlik olmaz, 2. derecede dışkılarken şişip, kalkınca kendiliğinden kaybolur, 3. Derecede dışkılarken dışarı çıkıp şişer parmakla içeri itene kadar şişik kalır, parmakla içeri itince kaybolur.
Makat Kanseri
Daha çok krater şeklinde yara gibidir, kanadığı için çok şişmeden tedavi olunur. Duyarsız hastalarda çok büyüyebilir.
Makat İçinde Şişlik
İçerdeki şişliklerde farklılık olsa da aynı hastalıklar içeride de şişliğe neden olabilir.
Rektum Kanseri
Bağırsağın son 8-10 cm lik kısmına rektum denir. Rektumdaki tümörler anüsten hemen yukarıda bağırsağı tıkayabilecek kadar büyüyebilir.
Siğil bağırsağa ilerlemişse ve sadece dışarıdakiler tedavi edilip içerdekiler tedavi edilmese zamanla bağırsağı tıkayacak kadar şişebilir. Apse de de aynı sorun vardır, eğer apse derinlerdeyse (peri rektal apse) şişlik dışarıdan görülemez, anoskop , parmak muayenesi veya anal ultrason ile teşhis edilir.
Makat Dışında Şişlik
- Makatta pıhtı toplanması
- İç basurun azması
- Dış basur
- Anüs apsesi
- Kondilom
- Anüs kanseri
- İç basurun dışarı çıkması
Gibi durumlarda karşımıza çıkmaktadır. Hepsi tedavi edilebilir, hastalıklardır özellikle apse bekletilmeden tedavi edilmelidir çünkü bekletilirse fistül hastalına dönüşebilmektedir. Apse tedavisi 1-2 dakikada yapılır ve hasta o anda ciddi düzeyde rahatlar.
Makatta Şişlik Nasıl Geçer?
Şişliğin sebebine ve şiddetine göre değişen tedaviler uygulanır
Makat Apsesi
Fistüle dönüşmemesi için iltihabın bir an önce vücuttan uzaklaştırılması en doğru yaklaşımdır. Apse küçük bir cerrahi girişimle birkaç dakikada boşaltılır (drenaj), boşaltıldığı an hasta rahatlar ve riskler ortadan kaldırılmış olur.
Makatta Pıhtı Toplanması
İlk 4 günde şiddetli ağrı olur, hasta bu günlerde geldiyse küçük bir kesikle pıhtı boşaltılır, hasta rahatlatılır. 4 günden sonra geldiyse ağrı azalmaya başladığı için genellikle girişim düşünülmez. Pıhtı boşaltılsa da boşaltılmasa da şişlik 4-6 haftada kendiliğinden % 100 kaybolur. İlk 4 günde aprıyı azaltmak için Anuflex Merhem kullanılabilir.
Boğulmuş Basur
Pıhtı toplanması (anal hematom) gibi yaklaşılır. Boşaltılacak pıhtı varsa bolaştılmalı ve hasta rahatlatılmalıdır. Bu dönemde herhangi bir yöntemle basur tedavisi yapılmaz çünkü normal şartlarda yapılan basur tedavilerinden çok daha fazla komplikasyon yaşanma riski olur. Ağrılı dönemde en etkili ilaç Anuflex Merhemdir.
Makat Siğili
Bulaşıcı bir hastalık olduğu için bekletilmeden tedavi edilmelidir. En etkili tedavisi radyo frekanstır. Tecrübeli ellerde memnun edici sonuç alınır. Tekrarlama eğilimi yüksek olduğu için tedaviden çok takip önemlidir. Tedavi olunacak klinikle takibin nasıl yapılacağı ayrıntılı konuşulmalıdır.
Dış Basur
Tek çözüm cerrahi olarak memeleri kesip almaktır, iç basurların tedavisinde kullanılan lazer, lastikle boğma tedavisi gibi ameliyatsız yöntemler uygulanmaz.
İç Basur
Derecesine göre, İRC (infra red koagülatör), lazer, RBL (rubber band ligasyon, lastikle basuru boğma) gibi ameliyatsız yöntemler veya Milligan Morgan gibi klasik ameliyatlarla tedavi edilir. Ameliyatsız yöntemler 1. -2. – 3. Derecelerde uygulanır. 4. Derecede en doğru yöntem ameliyattır. Lazer vs işe yaramaz, 4. Derece hemoroid teşhisi konduysa “lazerle alırız” gibi sözlere inanmayın.
Makat Şişliği Kendiliğinden Geçer mi?
Pıhtı toplaması da denilen ve makat bölgesi şişliklerinin en sık görüleni olan anal hematom % 100 kendiliğinden geçer ama diğer şişlik sebepleri olan tromboze hemoroid, dış hemoroid, siğil, kanser, apse kendiliğinden geçmez.
Tüm bu hastalıkların gerektirdiği şekilde ve gerektirdiği zamanda tedavi edilmesi gerekir. Kanser ve siğil kısa sürede, apse aynı saatlerde tedavi edilmelidir. Tedavisi esilmesi gerektiği halde bekletilen hastalıklar çeşitli riskler taşır. Kanser vücuda yayılır, apse fistül denilen hastalığa dönüşür, siğil bağırsağa ilerleyebilir.
Makat Kenarında Sivilce Gibi Şişlik
Sivilce gibi oluşum şunları akla getirir;
- Kıl dibi iltihabı (fronkülit)
- Çok sayıda kıl dibi iltihabının beraber olması (fronkülozis)
Bu bölgede kıl dibi iltihabı görülmesinin en sık nedeni ağda veya benzeri şekilde kılların kökünden alınmasıdır, kökünde alınan kıl yolunu şaşırarak sivilce benzeri sorunlara neden olur, diğer sebebi ise kılların otururken iç çamaşıra sürtünmesidir. Sivilce gibi şeylerin çıkması çok sık görülüyorsa tercihen bölgedeki kıllar lazer epilasyonla kalıcı olarak yok edilmelidir.
- Apse başlangıcı
- Tahriş olmuş siğil
Bunların ilk üçünde antibiyotik kullanmak gerekir ama siğil şüphesi varsa proktoloji uzmanıyla görüşüp teşhis kesinleştirilmelidir, yoksa giderek yayılır. Apse başlangıç düzeyindeyken antibiyotikle düzelebilir ama düzelmedi ve ilerlediyse boşaltmak gerekir.
Makat Şişmesi İçin Krem
Bölge şişliklerinin % 80 kadarını pıhtı toplanması ve basur boğulması oluşturur bu ikisinden biri ise ağrıyı kesmek için Anuflex Merhem kullanılmalıdır, şişliği indiren krem olmadığı için ağrıyı giderip beklemek gerkir, basur için önerilen Kortos Krem, Proktoglivenol Krem, Proktolog Krem gibi kremlerin şişliğin inmesine en küçük bir etkisi olmaz ama kendiliğinden % 100 iner.
% 20 lik kısmı oluşturan apse, kanser, siğil varsa krem vs kullanılmamalı doğru tedavisi için proktoloji uzmanından yardım alınmalıdır.
Makatta Şişlik İçin Hangi Doktora / Bölüme Gidilir?
Makat şişliği, tüm yazımızda ele aldığımız üzere bir çok makat hastalığından dolayı olabilir. Şişliğin teşhisi için muayene olmak gerekmektedir. Bu anlamda tecrübeli bir proktoloji uzmanına görünmek gerekmektedir. IDEA Kliniklerin tümünde proktoloji yani makat hastalıkları konusunda tecrübeli genel cerrahi uzmanları hizmet vermektedir.
Makat Şişliği Hakkında Sık Sorulan Sorular
Makatta meydana gelen şişlikler hakkında sıkça sorulan soruları sizler için yanıtlıyoruz.
Makatta nohut büyüklüğünde sert şişlik neden olur, hangi hastalığın belirtisidir, nasıl geçer?
Ikınmayla ortaya çıkan makatta pıhtı toplanmasında bu bulgular olur. Ağrı çok şiddetliyse küçük bir kesikle şişlik boşaltılır, ağrı azsa beklenir, şişliğin büyüklüğüne göre günler, haftalar içinde kendiliğinden kaybolur.
Makatta şişlik var kanama yok ne olabilir?
Apse, basur, kondilom veya anal hematom denilen pıhtı birikmesi olabilir. Bunlar anüs dışı sorunlar olduğu için pek kanama olmaz, kanama daha çok içerdeki sorunlardan kaynaklanır. Hem makatın dışında olup hem de kanama yapan hastalıklar kanser ve siğildir.
Makat kenarında şişlik neden olur, nasıl geçer, kendiliğinden geçer mi?
Makat kenarındaki şişlik daha çok apse olduğunu düşündürür ama tromboze hemoroid denilen boğulmuş basur ve anal hematom denilen pıhtı birikmesinde de olabilmektedir.
Apse boşaltılarak tedavi edilmelidir.
Hemoroid kendiliğinden zamanla geriler, gerilediğinde hemoroid tedavisi yapılmalıdır.
Pıhtı toplanması kendiliğinden düzelir.
Makatta sivilce gibi şişlik nasıl geçer?
Anüs civarındaki sivilce gibi şişlikler daha çok kıl dibi iltihabı düşündürür. Sayısının artmaması, daha fazla derin dokulara ilerlememesi için muayene olup, teşhisi kesinleştirip uygun antibiyotik başlanmalıdır.
Makat kenarında sivilce gibi şişlik var ne olabilir?
Sivilce gibi şişlikler kıl dibi iltihabı düşündürür. Seyrek olarak hastalar bu bölge siğillerini de bu şekilde tarif etmektedir.
Ters ilişki sonrası makatta şişlik oldu, nasıl geçer?
Ters ilişki temelde bir travmadır, küçük de olsa bu travmaya bağlı olarak deri altında kanamalar olur. Kanama deri altında pıhtılaşarak durur ve şişlik şeklinde görülür. Tamamı birkaç haftada kendiliğinden kaybolur. Tedavi için bir şey yapmaya gerek yoktur, ağrı için Anuflex Merhem kullanılabilir. 2-3 hafta ters ilişkiden uzak durulmalıdır. Ters ilişkideki travma bazen kanama da yapabilir.
İshal sonrası makatta şişlik oluştu, ne yapılmalı?
Yoğun ishal olması aşırı ıkınmaya benzer etki yapar ve aşırı ıkınmada ortaya çıkan pıhtı toplanması olur. Şişliğin büyüklüğüne göre 4-5 haftada kendiliğinden kaybolur, vücut biriken pıhtıyı kan yapımında kullanmak için taşır.
Kabızlık sonrası oluşan şişlik kendisi geçer mi?
Kabızlık sonrası şişlik pıhtı toplanması ise kendiliğinden geçer ama basurun şişmesi şeklindeyse kısmen inse de geride basurun kendi şişliği kalır.
Referanslar:
1- Arthur, K. E. (1990). Anal hematoma (coagulated venous saccule or peri-anal thrombosis). Revista Medica de Panama, 15(1), 31-34.
2- Greenspon, J., Williams, S. B., Young, H. A., & Orkin, B. A. (2004). Thrombosed external hemorrhoids: outcome after conservative or surgical management. Diseases of the colon & rectum, 47(9), 1493-1498.
3- Ommer, A., Herold, A., Berg, E., Fürst, A., Sailer, M., & Schiedeck, T. (2012). German S3 guideline: anal abscess. International journal of colorectal disease, 27(6), 831-837.
4- Stier, E. A., Sebring, M. C., Mendez, A. E., Ba, F. S., Trimble, D. D., & Chiao, E. Y. (2015). Prevalence of anal human papillomavirus infection and anal HPV-related disorders in women: a systematic review. American journal of obstetrics and gynecology, 213(3), 278-309.
5- Mott, T., Latimer, K., & Edwards, C. (2018). Hemorrhoids: diagnosis and treatment options. American family physician, 97(3), 172-179.