Yara Nedir, Nasıl Geçer? Evde Yara Bakımı Nasıl Yapılır?

Yara vücudu örten deri ve ağız içi gibi alanları örten mukozanın bütünlüğünün bozulmasına denir. Ülser, ülserasyon, ulcus gibi isimlerle de anılır.

Yaralanmanın düzeyine ve şekline göre şu türleri vardır;

Maserasyon: Çok yüzeysel yaralanmayı tarif eder, kanama olmaz.

Laserasyon: Biraz daha derindir yer yer kanama vardır ama yüzeysel yaralanmadır.

Ülserasyon: derinin tüm katmanları etkilenmiştir.

Kronik yaralar (şeker veya varis kaynaklı)

Atonik yaralar, iyileşme yeteneğini kaybetmiş yaralardır.

Bunların dışında

• Kesik
• Ameliyat izi
• Kimyasal hasarlar
• Yanıklar

Tüm deri kayıpları şeklinde yaralanmalar, ayrıca çeşitli tedaviler sonrasında yaralar oluşur bu tedaviler;

• Koterle tedavi sonrası
• Radyo frekans tedavisi sonrası
• Lazer tedavileri sonrası
• Dermabrazyon (laserasyon sınıfına girer) sonrası
• Dermapen sonrası
• Kimyasal peeling sonrası
• Kılcal varis tedavileri sonrası

Yara Bakımı Neden Yapılır?

Yaralanma veya derideki kayıp nasıl olursa olsun ek bakım ürünleri kullanmak şu avantajları elde etmeyi sağlar;

• Mikrop yoğunluğunu azaltır
• İltihaplanmayı engeller
• İltihabın ilerlemesini engeller
• İyileşmeyi hızlandırır
• Kalacak izin daha az kalmasını sağlar
• Leke oluşumunu önler
• Acıyı azaltır

Yara Bakımı Ürünleri Nelerdir?

Kullanım amaçlarına göre en bilindik ürünler ve kullanım amaçları şunlardır;

Alkol: Kolonya her evde olduğu için ilk akla gelen üründür, mikrop öldürücü etkisi vardır, aşırı yanmaya ve hasarlı alanda protein yapısını bozduğu için pek kullanılmaz, daha çok sağlam deride dezenfektan olarak tercih edilir.

Klorheksidin: Krem ve solüsyon formları vardır, uygulandığı alandaki mikropları %99.99 oranında öldürür. Krem olarak Kutalin Krem klorheksidin içerir ve en yaygın kullanılan yara kremidir. Solüsyon olarak dişeti sorunlarının çözümünde Listerin Gargara olarak en yaygın kullanılan ürünlerdendir. Klorheksidin ameliyatlarda kullanılan el aletlerinin sterilizasyonunda da kullanılmaktadır.

Betadin: Povidon iyodin (4) içerir, eskiden çok yaygın kullanılan tentüdiyotun zararsız formudur. Batikon, Poviyod gibi değişik isimlerle eczanelerde satılmaktadır. Dokuya zarar vermeden bölgedeki mikropların tamamına yakınını öldürür. En yaygın kullanılan yara bakım ürünlerindendir. Ameliyat alanının dezenfeksiyonunda da en yaygın kullanılan maddedir.

Oksijenli su (hidrojen peroksit): Profesyoneller tarafından kullanılması gereken bir üründür, belirli yaralarda kullanılır, alkole benzer şekilde protein yapısında bozulmalara neden olabilir.

Tentürdiyot: Tentür de iot olarak satılmaktadır, yarada tahrip edici yanığa neden olduğu için kullanımı çok sınırlanmıştır, eskisi kadar olmasa da sağlam deri dezenfeksiyonunda kullanılmaktadır.

Yara Kremi İşe Yarar mı?

Kremler tüm yaralanmalarda ince bir tabaka oluşturmaya yarayan ürünlerdir. Oluşturulan tabaka yarayı dış etkilerden korurken mikrop üremesine müsait olan bu ortamda mikropların çoğalmasını engeller, iyileşmeyi hızlandırır ve iyileşme sonrası kalacak izin daha az olmasını sağlar.

İçeriği en zengin olarak fomülize edilmiş Kutalin Krem en yaygın kullanılan yara kremidir.

Yara Kremleri ve İçeriğindeki Maddeler

Burada yıllardır kullanılan, doktorlar tarafından reçete edilen ürünler ve içeriğindeki maddeler sıralanmıştır.

Fito Krem: Triticum vulgare

Hametan Krem: Hamamelis virginiana

Bepanthen: Dexpanthenol

Bepanthen Plus: Dexpanthenol + Klorheksidin

Kutalin Krem: Triticum vulgare, hamamelis virginiana, dexpanthenol ve klorheksidin, suncat MTA. Kutalin diğerlerin içeriğini aynı oranda içermektedir ve buna ek olarak kahverengi leke oluşumunu engelleyen suncat MTA içermektedir.

Madecassol: Centella asiatica

Bu içeriklerin hepsi farklı yollarla yaraya olumlu katkı sağlar.

Yara Kremlerinin İçindeki Maddelerin Etkileri

Tritikum vulgare (1): Bu maddenin bulunduğu Fito ve Kutalin resmi sitelerinden özetlenmiştir.

Cilt epitelinin yenilenmesi gereken cilt sorunlarının bölgesel tedavilerinde önerilir. Ülseratif değişikliklerde, varis ülseri, yatak yaraları, sünnet yarası gibi yaralarda iyileşmeyi hızlandırır.

• Egzama ve sedef hastalığında belirtileri geriletmek amacıyla.
• 1.-2. derece yanıklar, soğuğa bağlı deri çatlakları.
• Yaşa bağlı olarak deri dokusunun yenilenmesinin yavaşlamalarında.
• Kilo vermeye bağlı deri çatlakları.
• Meme başında çatlaklar.

Hamamelis virginiana (2): Kutalin ve Hametan resmi sitelerinden özetlenmiştir.

• Bebek, çocuk ve erişkin pişiklerinde.
• Hafif yanıklarda.
• Kesik, sıyrılma ve çizik gibi küçük deri yaralanmalarında.
• Cilt kuruluğu ve kuruluğa bağlı çatlaklarda kullanılır.

Dexpanthenol (3): Bepanthen ve Kutalin resmi sitelerinden alınmıştır.

• Bacak yaraları, varis yarası ve yatalaklarda olan yaralar gibi müzmin yaralar.
• Deri enfeksiyonları.
• Emzirmeye bağlı meme ucu çatlaklarının tedavisi.
• Deri hasarı, küçük ameliyat yaraları, sünnet sonrası pansumanda kullanılır.

Klroheksidin (4): Bepanthen  Plus ve Kutalin ortak içeriğidir.

• Klorheksidin birçok mikrop, bazı mantarlar ve bazı virüsleri öldüren bir antiseptiktir.
• Cilt iltihaplanmalarına en sık neden olan bakteri staphlococ dur ve buna etkilidir.
• Enfeksiyon gelişebilecek çatlak, kesik, sıyrık, çizik gibi küçük yaralanmalarda iltihabı engeller.

Suncat MTA: Kutalin Krem resmi sitesinden alıntıdır.

Derideki yaralanmalar iyileşme döneminde güneş ışılarının da etkisiyle kahverengi lekeler oluşabilmektedir. Suncat MTA bu lekelenmeyi (pigmentasyon) engeller.

Evde Yara Bakımı İçin Yapılabilecekler

Büyük ameliyatlar, derin ve büyük yanıklar gibi büyük yaralarda bakım ya işlemi yapan doktor veya doktorun belirlediği bu konuda eğitimli pansumancı tarafından yapılır.

Ben tedavisi, dermapen, kimyasal peeling, radyo frekansla varis tedavisi, lazer epilasyon, dermabrazyon, evde küçük yaralanmalar, düşmeye bağlı küçük çizik veya sıyrılma gibi yaraların bakımı kişinin kendisi tarafından evde yapılır.

Evde yara bakımının profesyonel bakımdan üstünlükleri vardır mesela yukarıda sayılan yaralanmaların hepsi Kutalin Kremle evde tedavi edilebilir, günde 3 defa 4 defa pansuman gibi krem uygulanabilir oysa profesyonel pansuman en iyi ihtimalle günde bir defa yapılabilir. Evde istenildiği kadar sık yapılması ya da istenildiği kadar sık krem sürülmesi iyileşme hızında büyük avantaj sağlar.

Yaralanma büyükse ve doktor önerdiyse kremden önce Betadin Solüsyonla (batikon da aynıdır) yara zemini silinebilir, bu şekilde bir öneride bulunulmadıysa yıkadıktan sonra da krem uygulanabilir.

Açık Yaraya Ne Sürülür?

İnsanlar yaranın iltihaplanmasından korkarlar. Açık yaraya mikrop bulaşma ihtimali % 100 dür yani aslında iltihap bulaşması kaçınılmazdır ama önemli olan mikrop bulaşmasından çok bulaşan bu mikrobun çoğalmasını ve yayılarak iltihabı arttırmasını önlemek önemlidir.

Ben tedavisi, kıl dönmesi açık bırakma tedavisi, hemoroid tedavisi, fistül tedavisi gibi açık yaralarda veya iğne epilasyon, lazer epilasyon, kılcal damar çatlamasında radyo frekans gibi çok sayıda delik açılan durumlarda ya da peeling, yüzeysel yanık, güneş yanığı gibi yüzeysel deri kayıplarında içeriğinde klorhesidin de bulunan yara iyileştirici krem kullanmak mikropların yok olmasını ve bulaşan mikrobun iltihap yapıp ilerlemesini engeller.

Bu sebeple tüm açık yaralarda kullanılacak krem klorheskidin gibi antimikrobial madde de içermelidir.

Yara İyileşmesi Nasıl Hızlandırılır?

Vücut bütün yaraları iyileştirme yeteneğine sahiptir, dışarıdan uygulanacak maddeler iyileşme süresini kısaltır, bunun yanı sıra kalacak izin miktarını azaltır, iltihap riskini düşürür leke (hyperpigmentation) oluşumunu engeller (5).

İyileşmeyi hızlandırmak ve oluşabilecek ek sorunları engellemek için kullanılacak kremin içeriğinde şunlar olmalıdır;

• Klorheksidin
• Triticum vulgare
• Hamamelis virginiana
• Dexpanthnol
• Suncat MTA

Tüm bu maddelerin olduğu kremi kullanmak daha memnun edici sonuç almayı sağlar.

Referanslar:

1- Gonzalez-Correa, C. A., Rivera-Garzón, R. A., & Martínez-Táutiva, S. (2019, July). Electric impedance and the healing of diabetic foot ulcers. In Journal of Physics: Conference Series (Vol. 1272, No. 1, p. 012009). IOP Publishing.

2- Díaz-GonzáLez, M., Rocasalbas, G., Francesko, A., Touriño, S., Torres, J. L., & Tzanov, T. (2012). Inhibition of deleterious chronic wound enzymes with plant polyphenols. Biocatalysis and Biotransformation, 30(1), 102-110.

3- Ebner, F., Heller, A., Rippke, F., & Tausch, I. (2002). Topical use of dexpanthenol in skin disorders. American journal of clinical dermatology, 3(6), 427-433.

4- Fleischer, W., & Reimer, K. (1997). Povidone-iodine in antisepsis–state of the art. Dermatology, 195(Suppl. 2), 3-9.

5- Ho, W. S., Chan, H. H., Ying, S. Y., Chan, P. C., Burd, A., & King, W. W. (2003). Prospective study on the treatment of postburn hyperpigmentation by intense pulsed light. Lasers in Surgery and Medicine: The Official Journal of the American Society for Laser Medicine and Surgery, 32(1), 42-45.