Makat hastalıkları arasında en sık karşılaşılanlardan biriside anal fissür yani makat çatlağı hastalığıdır. Yapısal olarak küçük bir hastalık olmasına rağmen oldukça acı verici ve hayat kalitesini düşüren bir hastalıktır. Özellikle dışkılama esnasında ve sonrasında yaşattığı şiddetli ağrılar hastaların yakınmalarına neden olmaktadır. Makat çatlağı nedir, neden olur, belirtileri ve çeşitleri gibi bir çok başlık hakkında detaylı bilgiyi yazımızda bulabilirsiniz.
Makat Çatlağı (Anal Fissür) Nedir?
Anal fissür makat derisinde oluşan yara ve yırtıklardır. Makat derisinde yoğun şekilde sinir uçları bulunmasından dolayı oldukça hassas bir bölgedir. Hassas olmasından dolayı oluşan yara ve yırtıklar acı verici olabilmektedir. Anal fissür hastalığı akut ve kronik olmak üzere 2 farklı türe ayrılmaktadır.
Akut Anal Fissür
Dışkılama ve ıkınma esnasında kabızlığa bağlı olarak sertleşen dışkının makattan geçişi esnasında bölgede yara ve yırtıklar oluşturmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Akut fissürde yara ve yırtıklar yüzeyseldir. Sorun oluştuktan sonraki 10-15 günlük dönemi kapsamaktadır.
Hastalığın akut dönemde tespit edilmesi oldukça önemlidir. Akut dönemde tespit edilen sorunlarda doktor müdahalesi olmadan ilaçla tedavi mümkündür. Bu nedenle yazımızın ilerleyen kısımlarında anlatılacak olan fissür belirtileri öğrenilip takip edilmelidir. Bu sayede sorun kronikleşmeden doktora başvurarak ilaç tedavisi denenebilir.
Ayrıca akut dönemde ilaç tedavisine ek olarak beslenme alışkanlıkları mutlaka düzenlenmelidir. Aksi halde geçmek yerine ilerleyebilir. Ayrıca tedavi olunsa bile beslenme düzenine dikkat edilmez, kabızlık yaşanırsa nüks eden fissür problemi ile karşılaşılabilir.
Kabızlığın engellenmesi için posalı ve lifli yönünden zengin besinler tercih edilmeli, hareket miktarı arttırılmalı ve bol bol su içilmelidir. Beslenme alışkanlıklarını düzenlenerek ve egzersiz yapmak alışkanlık haline getirilerek kabızlık ve kabızlığa bağlı oluşabilecek birçok hastalığa karşı koruyucu önlem alınabilir.
Kronik Anal Fissür
Makat derisinde oluşan yara ve yırtıklar akut dönemde tedavi edilmez ise kronikleşir yani derin yerleşimli olur. Bu aşamaya gelen fissürlerde maalesef ki ilaç tedavisi yetersiz kalır. Mutlaka doktor müdahalesi ile tedavi gerekir.
Makat Çatlağı Neden Olur?
Makat bölgesindeki zorlanmalar anal fissürün temel nedenidir. Kabızlık ve ishal makat bölgesini zorlayan iki durumdur.
Kabızlık durumunda dışkı sertleşir. Sertleşen dışkı makattan çıkışı esnasında bölge derisinde deformasyona yani yara ve yırtıklara neden olur. Özellikle uzun süreli kabızlıklarda makat sürekli olarak zorlanmaya maruz kalır ve kronik fissür oluşur.
İshalde tıpkı kabızlık gibi makatın zorlanmasına sebep olduğu için makatta deformasyona sebep olmaktadır. İshal kabızlık kadar sık karşılaşılan bir makat çatlağı oluşum nedeni değildir.
Makat Çatlağı Belirtileri Nelerdir?
Bazı makat hastalıkları oluşum aşamasında hiçbir şikayete neden olmazlar. Bu nedenle erken dönemde tespit edilemeyebilirler. Ancak makat çatlağında durum farklıdır. Makat çatlağında sorun oluşur oluşmaz şikayetler kendini belli eder.
Makat çatlağı hastalığında temel olarak iki belirti vardır. Dışkılama sonrası ağrı ve kanama. Özellikle ağrı oldukça can yakıcıdır. Yaşanılan ağrı hastalar tarafından genellikle cam kesiyormuş gibi şeklinde tarif edilir.
Kanama ise oluşan yaraya bağlı olarak ortaya çıkar. Dışkılama sonrasında lekelenme şeklinde görülebilir.
Ayrıca kronikleşen fissürlerde zamanla basur memeciğine benzer memecikler oluşabilir. Memeciklerin oluşması sürtünmeye bağlı kaşıntı şikayeti görülmesine de neden olabilir.
Makat Çatlağı Nasıl Anlaşılır?
Makat çatlağı üst paragrafta da belirttiğimiz üzere hastalık oluşur oluşmaz kanama ve ağrı gibi şikayetlerin ortaya çıkması ile anlaşılır. Özellikle dışkılama esnasında şiddetli ağrı hissedilmektedir. Kanama ise dışkı üzerinde ya da tuvalet kağıdında görülebilir. Makat çatlağı meydana geldiğinde anüste cam çiziği gibi bir hissiyat ile kendini belli etmektedir.
Ancak makat bölgesinde meydana gelebilecek pek çok hastalık olduğundan mutlaka bir doktora başvurulması ve doğru teşhis koydurulması önem arz etmektedir.
Akut ve Kronik Fissür Nasıl Ayırt Edilir?
Her iki türde de ortaya çıkan belirtiler aynıdır. Ancak kronikleşme durumunda belirtiler çok daha uzun süre devam eder. Örneğin akut dönemde dışkılama sonrası ağrı birkaç dakika devam ederken kronikleşme olan durumlarda ağrı şikâyeti uzun süre devam edebilir.
Makat Çatlağı Kendi Kendine İyileşir Mi?
Makat çatlağı aslında vücudumuzun diğer bölgelerinde oluşan yaralarla aynıdır. Ama diğer yaralanmalar gibi kendi kendine iyileşemez. Bunun nedeni ise bulunduğu bölgedir. Makat kasları sürekli olarak kasıldığı için yara kendi kendine geçmez.
Akut dönemde olan yara ve yırtıklar yüzeysel olduğu için lokal olarak kullanılacak ürünlerle tedavi edilebilir. Başarı oranları yüksek olsa da her hastada krem tedavisine cevap alınamayabilir.
Kronik fissürde yara derin yerleşimli olduğu içim lokal olarak uygulanacak krem gibi ürünlerin etkisi yetersizdir.
Makat Çatlağına Ne İyi Gelir?
Makat çatlağı, lifli gıdaların tüketilmesiyle erken aşamalarda düzeltilme şansına sahiptir. Bu dönemde su tüketiminin artırılması da çatlağın iyileşmesine katkı sağlayabilir. Günde 2-2,5 litre su içmek faydalı olabilir. Eğer herhangi bir iyileşme görülmezse, doktor ağrıları azaltmak için ağrı kesici önerebilir.
Beslenme düzeni de gözden geçirilmelidir. Makat çatlağı olan kişiler yaşamlarında bazı değişiklikler yapmalıdır. Özellikle yeme içme alışkanlıklarını gözden geçirmek, hastaların iyiliği için önemlidir. Makat çatlağından muzdarip olanların beslenme konusunda dikkat etmeleri gerekenleri öğrenmek için makat çatlağındaki beslenme yazımızı okuyabilirsiniz. Anal fissürü iyileştirmeye yardımcı olmayacak tüm gıdalardan kaçınılmalıdır.
Makat Çatlağı Olan Ne Yememeli?
Makat çatlağı ve benzeri makat hastalıklarının bir çoğunda bazı gıdaların tüketilmesinin azaltılması doğru bir hamle olabilir.
– Karabiber, kırmızıbiber, pul biber gibi baharatlar.
– Acıbiber
– Fast food
– Turşu
– Alkol
– Çay ve kahve tüketiminde çok aşırıya kaçılmamalıdır.
Makat Çatlağına Zeytinyağı İyi Gelir mi?
Makat çatlağına zeytinyağının iki yolla faydası olur.
1- Sabahları yarım fincan zeytinyağı içilirse bu kabızlığın çözülmesine yardımcı olur, kabızlığın çözülmesi hem hastalıktan kaynaklanan şikayetleri azaltır hem de tedaviye yardımcı olur.
2- Bölgesel olarak çatlağın üzerine zeytinyağı sürülürse ince tabaka şeklinde bariyer oluşturur ve bu bariyer dışkının fissürü kirletme miktarını azaltır, bunun yanı sıra deride yumuşama sağlar.
Makat Çatlağı Karın Ağrısı Yapar mı?
Makat çatlağı direkt olarak karın ağrısı yapmaz ama indirek olarak karın ağrısına daha doğrusu sancıya neden olabilir. Şöyle ki: Fissür makat kaslarında kasılmaya neden olur ve hasta bu kasılmayı kolaylıkla açamaz, makattaki bu kasılma bağırsak gazının boşaltılmasını zorlaştırır ve bağırsakta biriken bu gaz bağırsakta şişliğe ve buna bağlı olarak da sancıya neden olabilir.
Makat Çatlağı Kaç Günde İyileşir?
Makat çatlağının iyileşmesi için net bir süre vermek mümkün değildir ama eğer erken dönemde Anuflex Krem gibi bir ilaç başlanırsa 7-10 günde büyük oranda düzelir. Kronikleşmiş hastalarda bu süre daha uzun sürer.
Kronik hastalarda uygulanan botox tedavisinden sonra tam iyileşme genellikle 2 haftada tamamlanır, seyrek olarak 1.5 aya kadar uzayabilir.
Çatlak ameliyatından sonra fissürün ve ameliyat yerinin tamamen iyileşmesi 2-3 haftayı bulabilir.
Bu sürelerde önemli olan bir etken de kabızlığın devam etmesidir, kabızlık engellenirse bu süreler kısalır.
Fissür Memesi Nasıl Geçer?
Fissürde oluşan dış memeye sentinel pili veya sentinel tag denir, benzeri bağırsak son kısımda olur ona da sentinel polip denir. Hastalar şikayetin ondan kaynaklandığını düşünse de bu çıkıntılar estetik dışında sorun yaratmazlar. Fissür Anuflex merhem, botilismus toxin enjeksiyonu veya ameliyatla geçince bu çıkıntılar küçülür ama kaybolmaz. Bunlardan kurtulmanın tek yolu alınmasıdır.
Makat Çatlağı İçin Hangi Doktora Gidilir? Hangi Bölüm Bakar?
Makat hastalıklarının muayene ve tedavisi, genel cerrahi uzmanları tarafından gerçekleştirilmektedir. Özellikle makat çatlağı tedavisi için, proktoloji (makat hastalıkları) alanında deneyime sahip bir genel cerrahi uzmanına başvurmanız önerilir.
IDEA kliniklerinin tüm şubelerinde görev yapan genel cerrahi uzmanları, proktoloji uzmanlığına sahip olup, ameliyatsız veya en modern ve pratik yöntemlerle tedavi sunmaktadır.
Kaynak:
1-) Feldman M, et al., eds. Anal diseases. In: Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology, Diagnosis, Management. 11th ed. Elsevier; 2021.https://www.clinicalkey.com. Accessed Oct. 30, 2020.
2-) Anal fissure. American Society of Colon and Rectal Surgeons. https://fascrs.org/patients/diseases-and-conditions/a-z/anal-fissure-expanded-information. Accessed Oct. 30, 2020.
