B gurubu vitaminlerden biridir. H vitamini, saç tırnak vitamini, güzellik vitamini olarak da adlandırılmaktadır. Bilindiği gibi B vitaminleri çok sayıdadır ve en büyük özellikleri suda çözünebilmeleridir. Suda çözündüğü için fazla alınması zehirlenmeye neden olmaz, fazla kısım idrarla atılır.
B7 vitaminidir, biyotin de denmektedir. Normal beslenen bir kişide genellikle gıdalarla yeterli miktarda alınmaktadır. Kalın bağırsakta mikroplar tarafından da üretilmektedir ancak kalın bağırsaktan emilemediği için vücudun bağırsakta üretilenden yararlanamadığı, ince bağırsaklar tarafından gıdalarla alınan kısmının emilebildiği düşünülmektedir.
Bir çok metabolizmaya katıldığı için bir çok görevi vardır, bunların bir kısmı şöyle sıralanabilir;
Bir çok sitede biotin içeren şampuanların saç dökülmesini durdurduğu yazsa da bunu destekleyen bilimsel çalışma sınırlıdır. Dökülme tedavisine destek olarak kullanılabilir ancak tek başına şampuanın saç dökülme tedavisinde yeterli olması mümkün değildir. Yeterli biyotin içeren şampuan saçlarda kırılma, çatallanma, uzamama, sönükleşme, parlaklığını kaybetme, uzamama gibi sorunların çözümünde etkili olabilir.
Kökten etkili olduğu için şampuanlardan çok daha etkilidir. Saçın yapım maddesi olan keratinin yapımını hızlandırır buna bağlı olarak saçın uzama hızı artar, kaliteli hal alır. Benzer şekilde tırnakta da etkisi rahatlıkla görülebilir. Keratin metabolizması ile ilgili saç, deri ve tırnaktaki olumlu etkileri yanı sıra şeker düzeyinin kontrolü güç olan tip 2 diyabet hastalarında şekerin düzenlenmesinde diyabet ilaçlarının etkisini potansiyalize eder ve daha iyi sonuç alınmasını sağlar.
Kafa karışıklığını önlemek için öncelikle piyasada bulunan ilaçların kutu üstünde yazana değinmek yerinde olacaktır. Bazı kutularda mg (miligram), bazılarında mcg (mikrogram) yazmaktadır. Miligram mikrogramın 1000 katıdır bu sebeple 5 mg yazan kutu 50000 mikrogram yazanla aynı miktarda biotin içermektedir. Uygulanacak doz soruna göre değişir. En yüksek dozlar doğuştan olan hastalık biotinidaz enzim eksikliğinde uygulanır. Bir aylık bebeğe günde 100-150 mg (100.000- 150.000 mcg) verilir. Bu biotinidaz enzim eksikliği hayati önemi olan ciddi bir hastalıktır.
Bunun dışında diğer sorunlarda önerilen dozlar şöyledir;
1000 mcgdir. Herhangi bir sorun yokken saç kalitesini arttırmak, daha hızlı uzamasını sağlamak için kullanılır. Biyotin eksikliği olmayan durumlarda saç ve tırnak kalitesinin artmasını sağlar.
2000 mcg içerir. Saçın kalite kaybettiği, sönükleştiği, uzama hızının yavaşladığı bunun yanı sıra tırnak yumuşaması gibi sorunların çözümü için günde bir tablet kullanılır.
Biotin eksikliğinden kaynaklanan saç dökülmesi, saçlarda kırılarak dökülme, uçlarda çatallanma, şekil verilememe gibi saç sorunları yanı sıra tırnakta kırılma, beyaz çizgiler oluşması yumuşaması gibi sorunların çözümü için günde bir tablet alınır.
Yukarıda yazan sorunların ağır şekilde yaşandığı durumlar, saç ekimi sonrası şok dökülmenin az olması, ekim sonrası erken çıkma ve kök ölüm oranını azaltmak için kullanılır. Yaygın bir diğer kullanım yeri de şeker hastalığında kan şeker dengesinin düzenlenmesi ve şeker hastalığına bağlı gelişebilecek şeker yarası, retinopati, nefropati gibi sorunların yaşanma ihtimalini azaltır.
Hap yutamayan erişkinler ve hap verilemeyen çocuklar için üretilmiştir, dozu yaşanan soruna göre ayarlanır.
Günümüzde yukarıda yazan tüm formları Türkiye’de üretilmektedir. 5 mg’lık tabletler bir çok firma tarafından üretilirken Defnil Pharma 1mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg ve şurup formunu üretmektedir. Şurup formu sadece Defnil Pharma tarafından üretilmektedir.
Saçın gelişim dönemi olan anagen süreci yıllarca sürmektedir, diğer taraftan gerek saç gerekse tırnak aylar içinde kökten etkilenir bu sebeple biotin tedavisi uzun sürer yani “2 hafta kullanıp bırak” gibi bir yaklaşım olmaz. Beklenen sonucu alabilmek için 6 ay 1 yıl kullanmak gerekir bu sebeple tablet alırken içindeki tablet sayısına dikkat etmelisiniz. 30 tabletlik alırsanız bir ay sonra yeniden eczaneye gitmeniz gerekir, 60 tablet alırsanız 2 ay sonra eczaneye gitmeniz gerekir ama 120 tablet alırsanız 4 ay boyunca bir daha eczaneye uğramanız gerekmez. Bu mantıkla yaklaşıldığında 100-120 tabletlik kutular tercih edilmelidir.
En sık karşılaşılan neden kötü beslenme veya tek yönlü beslenmedir. Seyrek de olsa en tehlikeli eksikliği bebeklerde görülen biotinidaz enzim eksikliğidir.
Son yıllarda kilo vermek amacıyla yapılan mide küçültme (slive gastrektomi) ameliyatlarından sonra eksikliği görülmektedir ve mutlaka biotin alınması gerekir. Mide küçültme ameliyatı yapılan hastaların % 25 kadarında ciddi saç dökülmesi yaşanmaktadır ve bunun en önemli nedeni B7 vitamin takviyesinin unutulmasıdır. (1)
Yine seyrek sebeplerden biri de çiğ yumurta tüketilmesidir. Yumurtanın beyazında bulunan avidin adlı madde çiğ olarak tüketilirse biotinin bağırsaktan emilimini engellemektedir, herhangi bir şekilde pişirilen yumurtada avidin aktivitesi kaybolduğu için böyle bir yan etkisi kalmaz. (2)
Doğuştan olan biotinidaz eksikliği dışında hayati önemi olan bir sorun yaratmaz, biotin eksikliğine neden olan biotinidaz enzim eksikliği uygun şekilde tedavi edilmezse öldürücü olabilmektedir bunun dışındaki biotin eksikliği daha çok keratin yapısındaki yapılar olan saç, tırnak ve deri sorunları görülür.
En iyisi sorunun şiddetine göre değişir ama bunun dışında üretim kalitesi daha önemlidir. Alınacak ilacı üreten firmanın güvenilirliği, saç konusunda birikimi, uzmanlarının tecrübesi, üretim kalitesi, kullanılan biotinin yoğunluğu, kutudaki tablet sayısı, üretimin devamlılığı konuları değerlendirilmelidir. Bu konuda saça özel ürünler geliştiren, piyasadaki biotin müstahzarlarından en fazla çeşitte üretim yapan firma Defnil Pharma’dır. 1mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg tablet ve biotin şurup üreten tek firmadır. Kutularının hepsi 100-120 tablet içermektedir ve bu firmayı tüm biotin üreticileri arasında öne çıkarmaktadır. 2000’li yılların başından beri sektördedir.
Aslında neredeyse her gıdada vardır hatta kalın bağırsaklarda bakteriler tarafından üretimi de vardır ancak kalın bağırsakta emilmediği için vücutta üretilenden yararlanılamadığı görüşü hakimdir.
Biotin olan gıdalar;
Burada şundan da söz etmekte yarar var, çiğ yumurtanın içindeki avidin adlı madde biotinin bağırsaktan emilimini engelleyerek eksikliğine neden olmaktadır. Piştiğinde avidin’in bu etkisi tamamen yok olmaktadır.
Kullanım süresi sorunun tipine göre değişir, bebeklerde görülen biotinidaz enzim eksikliğinde ömür boyu kullanmak gerekir.
Biotin eksikliği olanlarda 6 ay kullanım yeterli olur.
Kadın tipi dökülmelerde yine 6 ay kullanmak yeterli olabilir.
Menopoz döneminde düşük doz da olsa sürekli kullanılması uygun olur, saç beyalamasını geciktirmek için kullanılacaksa 10 mg kullanmak daha doğru olur.
Erkek tipi dökülmede biotinin etkisi sınırlıdır, destek amacıyla diğer tedaviler devam ettiği sürece devam edilmelidir.
Şeker hastalığı kronik bir hastalık olduğu için ölene kadar kullanılmalıdır.
Tırnak sorunları şiddetliyse günde 10 mg, hafif düzeyde ise günde 5 mg almak yeterli olur.
Belirlenmiş bir yan etkisi yoktur bunun en önemli sebebi vücutta birikmemesidir. B grubu vitaminler suda çözündüğü için vücuda fazla alınan kısım biriktirilmeden idrarla atılır. Vücutta biriktirilmediği için kan düzeyi zehirleyecek seviyeye ulaşamaz.
Bazı internet sitelerinde kıl kalite artışı yaptığı yönünde yazılar olsa da bilimsel değeri olmayan yanıltıcı yorumlardır.
Yukarıda önerilen erişkin dozlarına dikkat edilirse 1mg ile 10 mg arasında değişmektedir oysa biotinidaz enzim eksikliği olan bebeklerde günlük 100-150 mg kadar yani bebekte bile erişkinin 10*20 katı kullanılabilmektedir ve herhangi bir zararı tarif edilmemiştir.
Vücudun ne kadar biotin ihtiyacı olduğu konusunda net bir görüş yoktur, bunun en önemli sebebinin gıdalarla ne kadar alındığının bilinememesi ve bağırsaklarda üretilen biotinin ne kadar üretildiği ve emilip emilmediğinden emin olunamamasıdır. Günlük 200-300 mcg (0.2-0.3 mg) yeterli diyen de vardır 1000 mcg (1 mg) diyen de vardır ama şu söylenebilir normal beslenen bir insanda genellikle eksikliğine rastlanmaz.
Bunun yanı sıra ihtiyacın üstünde alınması saçlarda ve tırnaklarda kalite artışı sağlar. Buna şöyle bir örnek verebiliriz;
Parklardaki çimler toprak olmasına ve sulanmasına rağmen zaman içinde güçsüzleşir, bölgeye gübre atıldığında çimlerin yaprakları kalınlaşır, daha yeşil ve canlı olur, uzama hızı artar. Çimlerde sayısal değişim olmasa da daha dolu görünür işte biotin almanın etkisi de böyledir.
Yarı ömrü uzun olduğu için günde tek doz alınması uygundur. Bir dozda kaç mg alınacağını doktor klinik bulgulara ve hastanın şikayetlerine göre belirler.
Dozların sabah veya akşam alınmasının farkı yoktur. Aç karnına alınması emilimin daha iyi olmasını sağlar. Aç karnına alınmasının sakıncası olmamakla birlikte bazı kişiler tolere edemez ve hafif mide rahatsızlığı hissedebilir etkinlik açısından ciddi fark olmadığı için yemekten sonra alınabilir.
Türkiye’de biotinli şampuan olarak üretilen ilk şampuan Sawpoo Şampuandır. Sawpoo Şampuan Defnil Pharma’nın araştırma geliştirme grubu Hair Pharma tarafından geliştirilmiştir. Alınan olumlu sonuçları gören diğer firmalar da çeşitli isimlerde biotinli şampuan üretmiştir. Biotinli şampuanda aktif maddenin yoğunluğu da önemlidir.
Sawpoo dışında;
Biotinin iştah üzerinde olumlu ya da olumsuz herhangi bir etkisi yoktur. İştahı etkilemediği için biotin kilo alınmasına veya kilo verilmesine neden olmaz. İnsanların aklında B vitaminlerinin iştah arttırıcı etkisi bilgisi vardır ama bu B12 vitamini için geçerlidir B7 vitaminin böyle bir etkisi ya da yan etkisi yoktur.
Bölgesel olarak kullanılan ürünler tırnak ve saçlar için üretilmektedir. Hap şeklinde alındığında direk kökten etkili olduğu için beklenen sonucu verir. Bölgesel olarak kullanımda deriden emilmediği için daha çok uçlardan kırılma gibi kalite sorunlarında olumlu etkisi olur ama hiçbir zaman hap şeklinde alındığı kadar etkili olmaz.
Hayır ne biotinin ne de dünyadaki herhangi bir maddenin yeni saç çıkarma etkisi yoktur. Bazı reklamlarda “yeni saç oluşumu sağlar” gibi bilimsellikten uzak söylemler olsa da bu tamamen tüketiciyi aldatmaya yöneliktir. Yeni bir tek saç oluşturmak diş sayısını bir tane arttırmak kadar imkansızdır. Ancak şu durum göz ardı edilemez, yukarıda çim üzerinden verdiğimiz örnekte olduğu gibi kalite kaybedip kol kılı gibi tüy şekline gelmiş saç tellerinde kalite artışı sağlayarak yeni saç çıkıyormuş imajı oluşabilir.
Biotinin kadın ve erkeklere göre bir farkı yoktur, tek maddedir ama şampuanın diğer içerikleriyle kadın erkek farkı oluşturulabilir. Diğer aktiflerde farklılık yoksa aynı oranda içerdiği için ikisi aynı kabul edilir.
Tespit edilmiş bir eksiklik varsa, eksikliğine bağlı saçlarda ve tırnaklarda kalite kaybı ya da dökülme şeklinde bulgular varsa bunu gidermenin en doğru yolu tabletlerle eksikliği tamamlamaktır. 6 aylık kullanımdan sonra beslenmeye dikkat edilerek yeniden eksikliğinin ortaya çıkması engellenebilir. Eksiklik düzeyine göre günde 5-10 mg tabletlerle dışarıdan alınması doz olarak yeterlidir.
Bebeklerde genetik bozukluk olarak biotinidaz enzim eksikliği görülür. Akraba evliliklerinde daha fazla rastlanmaktadır. Akraba evliliklerinde daha sık rastlandığı için Türkiye’de biotinidaz enzim eksikliği daha fazla görülmektedir.
Eksikliğin şiddetine göre klinik bulgular ortaya çıkar, eksiklik çok belirginse ve tamamlanmazsa öldürücü olabilmektedir.
Biotinidaz enzim eksikliğinde tek tedavi yolu dışarıdan yüksek doz biotin verilmesidir. Biotin eksikliğin durumu kan tahlili ile yakından takip edilerek günlük 100-150 mg a kadar çıkılabilir. Bu doz erişkinlere verilen dozun 20-30 katından fazladır ama ancak bu dozlarla istenen sonuç elde edilebilmektedir. Bebek hap yutamadığı için vermenin tek yolu şuruptur. Türkiye de şurup formunda üretilen tek ilaç HP Biotin Şurup’tur. (5)
Özellikle ergenlik yaşta daha sık görülen sivilce (akne) tedavisinde kullanılan isotretinoin adlı madde biotin metabolizmasını bozarak eksikliğine neden olmakta ve buna bağlı olarak saç dökülmesi ve kalite sorunu yaşanmaktadır. (6)
Hayati önemi olan faydası şeker hastalığında şeker dengesini düzenlemesi ve şeker hastalığına bağlı yan etkileri engellemesidir. Hayati önemi olmayan faydaları saç, tırnak ve deri kalitesini arttırması ve bunlardaki sorunları düzeltmesidir. Özellikle saç dökülmesi tedavisine destek amacıyla alınması çok daha iyi sonuç alınmasını sağlar.
Saçlarda görülen eksiklik belirtileri
Tırnaklarda görülen eksiklik belirtileri
Derideki eksiklik belirtileri
Referans
1- Şen, O., & Türkçapar, A. G. (2021). Hair loss after sleeve gastrectomy and effect of biotin supplements. Journal of Laparoendoscopic & Advanced Surgical Techniques, 31(3), 296-300.
2- Dhyse, F. G. (1954). A practical laboratory preparation of avidin concentrates for biological investigation. Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine, 85(3), 515-517.
3- El‐Esawy, F. M., Hussein, M. S., & Ibrahim Mansour, A. (2019). Serum biotin and zinc in male androgenetic alopecia. Journal of Cosmetic Dermatology, 18(5), 1546-1549.
4- Hochman, L. G., Scher, R. K., & Meyerson, M. S. (1993). Brittle nails: response to daily biotin supplementation. Cutis, 51(4), 303-305.
5- Sh, M. Z. (2021). UŞAQLARDA BİOTİNİDAZ ÇATIŞMAZLIĞI XƏSTƏLİYİNİN KLİNİK VƏ LABORATOR XÜSUSİYYƏTLƏRİ. Azerbaijan Journal of Perinatology and Pediatrics, 7(2), 84-87.
6- Kulaç, M., Kahraman, A., Karaca, Ş., & Serteser, M. (2007). İzotretinoin tedavisinin serum biyotinidaz enzim aktivitesi üzerine etkisi. TÜRKDERM-Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi, 41(3), 90-92.